Φως στη σκοτεινή πλευρά του σύμπαντος

Δίκτυο τηλεσκοπίων θα καταγράφει τα φαινόμενα την ώρα που συμβαίνουν
Ένα νέο δίκτυο τηλεσκοπίων σύγχρονης τεχνολογίας, που θα τοποθετηθούν στις τρεις «γωνιές» του πλανήτη και θα καταγράφει τα διάφορα μακρινά αστροφυσικά φαινόμενα την ώρα που αυτά συμβαίνουν, θα έχουν στη διάθεσή τους σε λίγο καιρό οι αστρονόμοι.
Τα τρία νέας γενιάς ραδιοτηλεσκόπια θα τοποθετηθούν σε 77 διαφορετικά σημεία της Ευρώπης (Low Frequency Array-LOFAR), στη Νότια Αφρική (MeerKAT) και τη Δυτική Αυστραλία (ASKAP), απαρτίζοντας το δίκτυο «4 Pi Sky», που θα ψάχνει για ενεργητικές μαύρες τρύπες, για συγκρουόμενα άστρα νετρονίων και για άλλες μυστηριώδεις αστροφυσικές εκρήξεις.

Το συντονιστικό κέντρο του LOFAR θα βρίσκεται στη Βόρεια Ολλανδία και θα ανιχνεύει χαμηλής συχνότητας ραδιοκύματα, τα οποία προέρχονται από τις εσχατιές του σύμπαντος, λίγο μετά το «Μπιγκ Μπανγκ». Αυτό θα επιτρέψει στους επιστήμονες να "δουν" γεγονότα πιο πίσω στον χρόνο από κάθε άλλη φορά, με τη βοήθεια των άλλων δύο ραδιοτηλεσκοπίων στο νότιο ημισφαίριο, που θα λειτουργούν σε υψηλότερες συχνότητες σε σχέση με το LOFAR, ώστε οι αστρονόμοι να έχουν μια πληρέστερη εικόνα. Τα χαμηλής συχνότητας ραδιοκύματα θα μπορούν να διαπεράσουν τα διαστρικά αέρια που κρύβουν τις μακρινές περιοχές του σύμπαντος για τους γήινους παρατηρητές.

Επικεφαλής του πενταετούς προγράμματος θα είναι ο καθηγητής Ρομπ Φέντερ της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας του βρετανικού πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, ενώ το έργο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC).

Το νέο δίκτυο τηλεσκοπίων θα είναι σε θέση να παρατηρεί όλο τον ουρανό μέσα σε λίγες μόνο μέρες αντί για μήνες και έτσι να εντοπίζει χιλιάδες τέτοια συμβάντα, λειτουργώντας σαν ένας «κοσμικός φακός», που θα ρίξει φως στη σκοτεινή εποχή του σύμπαντος, πριν καν δημιουργηθούν οι γαλαξίες. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι, μεταξύ άλλων, το «4 Pi Sky» θα μπορέσει να εντοπίσει τις πρώτες πηγές των βαρυτικών κυμάτων και έτσι να ελέγξει την ορθότητα των θεμελιωδών θεωριών για τη βαρύτητα.

Για πρώτη φορά, οι αστρονόμοι θα έχουν τη δυνατότητα, χρησιμοποιώντας ένα νέο λογισμικό, να συνδέονται διαδοχικά από το ένα τηλεσκόπιο στο άλλο, καθώς η Γη περιστρέφεται και έτσι να μην χάνουν από τα μάτια τους ένα εξελισσόμενο αστροφυσικό συμβάν. Το δίκτυο θα συνεργάζεται επίσης με επίγεια οπτικά τηλεσκόπια και με το τροχιακό τηλεσκόπιο ακτίνων-Χ MAXI, που βρίσκεται τοποθετημένο στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Με τον τρόπο αυτό, οι αστρονόμοι θα «βλέπουν» σε πολλαπλά μήκη κύματος της ακτινοβολίας, ώστε να εντοπίζουν καλύτερα κάθε πηγή των ραδιοκυμάτων.